11-17 YAŞ GRUBU KIZ VE ERKEK ATLETLERİN ANTROPOMETRİK ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

 

Sultan HARBİU, Sinem MAVİLİ, Manolya KÜÇÜKER, Mehmet PENSE, Nigar SİREK, Caner AÇIKAPA

*H.Ü Spor Bilimleri ver Teknolojisi Yüksekokulu

 

ÖZET

Bu çalışmanın amacı, Atletizm Yetenek Modeli çerçevesinde seçilmiş atletlerin antropometrik özelliklerinin belirlenmesidir. Çalışmaya farklı branşlardan yaşlan 11-17 arasında deği­şen 31 kız ve 23 erkek atlet katılmıştır. Atletlerin antropometrik özellikleri olarak, boy, vücut ağırlığı, vücut yağ yüzdesi (VYY), vücut tipi, antropometrik endisleri, çevre ve uzunluk ölçüm­leri belirlenmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde yaş gruplarına göre betimsel istatistik (ortala­ma, standart sapma) kullanılmıştır. Sonuç olarak, 11-17 yaş kız ve erkek atletlerin antropo­metrik özellikleri yaş gruplarına göre belirlenmiştir.

GİRİŞ

Sporda yetenek kavramından, kalıtımsal ya da sonradan kazanılmış davranış ko­şulları ile sporsal verim için özel bir yatkınlığa ya da üst düzeyde yatkınlığa sahip ol­duğu düşünülen bireyler anlaşılmaktadır (Kari, 2001). Bu yüzden, sportif başarı için gerekli ilk şart erken yaşlarda yapılan yetenek seçimi olmalıdır. Bilimsel olarak yapı­lan yetenek seçimi ise hiç şüphesiz dünya çapında sporcular yetiştirmek için kritik bir öneme sahiptir. Yeteneği belirleyen faktörler, kalıtım, fizyolojik, psikolojik, antro­pometrik olmak üzere dört grupta incelenmektedir. Biz bu çalışmada yeteneği be­lirleyen faktörlerden sadece antropometrik faktörleri alacağız.

Büyüme; vücut ölçüsünde, fizik yapıda, vücut kompozisyonunda ve vücudun çeşitli sistemlerinde ölçülebilir değişiklikler olarak tanımlanır (Beunen ve Malina, 1996). Doğum sonrası genel büyüme görüntüsü, bir bireyden diğerine oldukça benzerlik gösterir. Fakat farklı yaşlardaki büyüme hızı ve ulaşılan vücut ölçüsünde önemli bireysel farklılıklar vardır. Bu nedenle, tüm vücut ve vücut parçaları düzenli olarak ölçülmelidir.

Seçilmiş yetenekli sporcuların gelişimlerini takip etmek amacıyla bu çalışmada 11-17 yaşları arasındaki kız ve erkek atletlerin antropometrik değerlendirmeleri içe­risinde somatotipin belirlenmesi, vücut yağ yüzdesi, yağsız vücut kitlesi ve endisler uzunluk ölçümü değerleri yer almaktadır. Bu tür elde edilecek verilerle, hem belirli bir spor branşındaki çocuklar bir başka branştaki çocuklarla veya sporcu olmayan çocuklarla karşılaştırabilir, hem de yaş ve cinsiyete özel standart normlar oluşturu­larak düzenli yapılacak ölçümlerle o branşa ait yetenek modeli oluşturulabilir. Aynı zamanda, antrenmanın yönlendirilmesinde ve etkinliğinin ortaya çıkarılmasında da antropometrik ölçümlerden faydalanılmaktadır.

SOMATOTİP

Vücut kompozisyonunun dış özellikleri dikkate alınarak yapılan ve fizik yapı öğe­lerine dayalı olarak belirtilen bir sınıflama olan somatotip, antropometrik ölçümler yardımıyla elde edilir (Zorba ve Ziyagil, 1995). İlk kez Sheldon (1940) tarafından ta­nımlanan 7 basamaklı somatotip sınıflaması, daha sonra Heath-Carter (1967) tara­fından 9 basamaklı olarak geliştirilmiştir. Somatotip, 3 yapı özelliğinin birlikte ve farklı oranlarda bulunuşunu belirten sayı dizisi ile ifade edilmektedir (Hazır, 2002; Zorba ve Ziyagil, 1995).

Endomorfi: Yağlılık durumunu belirtir. Bu tipin özelliği, kısa boyun, yüksek kare omuzlar ve gövdenin üzerinde karnın çıkık olmasıdır.

Mezomorfi; Kaslılık durumunu belirtir. Bu tipin özelliği, sert, kuvvetli ve göze çar­pan kaslılıkla beraber bir kare vücutla karakterize edilir. Kemikler büyük ve kalın kas- ' larla çevrilidir. Bacaklar, gövde ve kollar genellikle kemik olarak iri yapılı ve fazla oranda kaslıdır. El bilekleri kalın ve el parmakları iri, omuzlar geniş ve gövde yukan-dadır.

Ektomorfi; İncelik durumunu belirtir. Boy - vücut ağırlığı ilişkisi çerçevesinde re-latif vücut yapı inceliğini belirtir. Bu tipin özelliği kemiklerin küçük ve kaslann ince ol­masıdır. Omuzlar düşük, kollar ve bacaklar uzun fakat gövde kısadır.

Her özellik, 1'den 9'a kadar sayı ile ifade edilir. Örneğin, 1-9-1 (Endomorfi- Me-zomorfi-Ektomorfi) değeri baskın olarak kaslılığı gösterirken, 1-3-9 değeri ise ince - kaslı vücut tipini göstermektedir. Yapılan çalışmalara göre, ileri derecede endomorfik çocukların vücut kitlelerinin fazla, bu kitleye bağlı kuvvetlerinin az olduğu ve vücudun hareket ettirilmesini gerektiren dayanıklılık tipi egzersizlerde yetersiz kal­dıkları; ileri derecede mezomorfik çocukların, üstün kuvvet ve dayanıklılık özelliklerine sahip oldukları; ileri derecede ektomorfik çocuklar ise düşük vücut kitlesi ve ge­nel kuvvet açısından yetersiz görülmelerine karşın vücut ağırlığının taşıdığı kuvvet ve dayanıklılık özelliklerinin yüksek olduğu bulunmuştur.

VÜCUT YAĞ YÜZDESİ (VYY):

Vücut yağı derinin hemen altında bulunmaktadır. Deri kıvrımı kalınlıkları deri altı yağının göstergeleridir. Deri altı dokuyu içeren ve derinin ikiye katlanmış şeklindeki bu kalınlık özel kaliperlerle ve bir çok vücut parçasından ölçülebilir. Sıklıkla kullanı­lan anatomik bölgeler arasında subskapula, karın, triseps, biseps, iliak, uyluk, gö­ğüs ve baldır sayılabilir. Bu bölgelerden alınan deri kıvrım kalınlıkları farklı formüllere konularak vücut yağ yüzdesi hesaplanır (Malina ve Bouchard, 1991; Hazır, 2002).

Sportif açıdan vücut yağ yüzdesinin yüksek olması istenmeyen bir durumdur. Yağ oranının artması yağsız kütlenin azalmasına neden olarak sportif performansı olumsuz yönde etkilemektedir. Ergenlik dönemiyle birlikte cinsiyet hormonlarının et­kisiyle erkeklerde kas kitlesi artarken, bayanlarda yağ yüzdesi artmaktadır. Aynı za­manda bu dönem, kızlar ve erkekler arasında performans farklarının ortaya çıkma­ya başladığı dönemdir.

Düzenli antrenman, vücut ağırlığında değişim olmaksızın yağsız vücut kitlesinin artmasına ve VYY'nin azalmasına neden olur. Düzenli yapılan antrenmanlarla kas kitlesinin artmasıyla vücudun ağırlığı fazlalaşır. Yoğun egzersizlerle beraber deri altı yağ kalınlığı azalırken vücutta yağsız kas kütlesi artar. Bayanlarda yağ oranı %15-20 iken erkeklerde bu oran %10-12'dir. Araştırmalar, düzenli antrenman yapan çocukların, antrenmansız çocuklardan daha fazla vücut yoğunluğuna ve daha düşük VYY'ne sahip olduklarını göstermektedir (Ellis ve ark. 1999). Aynı zamanda, erken yaşlarda yüksek şiddette antrenmana maruz kalan kız çocuklarda, vücut yağının düşük düzeyde olması (%17 den az olması, kritik düzey) ilk menstruasyon periyo­dunun (menarş) gecikmesine ya da menstruasyondaki düzensizliklere neden oldu­ğu bilinmektedir (Frish, 1967)

ÇEVRE VE ÇAP ÖLÇÜMLERİ

Çevre ölçümleri, deri altı yağ katmanı ile sarılı olan bir kas dokusu kitlesiyle çev­rili kemiği kapsar. Bu nedenle de çevre ölçümü, doğrudan bir kas dokusu ölçümü sağlamaz. Buna karşın kas, çevreyi oluşturan başlıca doku olduğundan kol ve ba­cak çevreleri relatif kassal gelişimi ortaya koymak için kullanılır (Malina ve Bouc­hard, 1991).

 

UZUNLUK ÖLÇÜMLERİ

Boy ve oturma boyu en çok kullanılan iki uzunluk ölçümüdür. Boy alt ekstremiteler, gövde boyun ve başın katkıda bulunduğu lineer boyutların bir kompozisyonu­dur (Malina ve Bouchard, 1991). Kız ve erkek çocuklarda boy uzamasının en hızlı ol­duğu dönem sırasıyla 12 ve 14 yaşlarıdır ve bu dönem ergenlik dönemi içerisinde­dir (Faulkner, 1996). Boyun bileşeni olarak en çok oturma boyu ölçümü kullanılır. Bu ölçüm, oturma yüzeyinden başın üstüne kadar olan mesafe ölçülür. Boydan oturma boyu çıkarıldığında alt ekstremitelerin uzunluğu hakkında bilgi edinilmektedir. Bu­nun dışında uzunluk ölçümü olarak, üst kol, alt kol, el, bacak ve ayak uzunluğu öl­çümleri alınmaktadır (Docherty, 1996).

ORAN VE ORANTILAR

Çeşitli vücut boyutlan veya parçaları gelişim döneminde değişime uğramaktadır. Bu değişim daha çok oranlarla ortaya konulabilmektedir. Oran; bir vücut boyutunun büyüklüğünün diğer bir vücut boyutuna göre ifade edilmesi olarak tanımlanabilir (Cravvford, 1996). Oranlar genellikle yüzdelik olarak ifade edilirler. Büyüme, gelişme ve antrenmana bağlı olarak meydana gelen değişiklikleri tanımlamak amacıyla kul­lanılabilirler. En yaygın olarak kullanılan orantılar, oturma boyunun boy uzunluğuna oranı, vücut kitle indeksidir. Vücut Kitle İndeksi toplam vücut yağı ile ilişkilidir. Aşın kilo ve obesite çalışmalarında geniş kullanım oranı vardır. Bununla birlikte bebeklik, çocukluk ve ergenlik döneminde kullanımı tartışmalıdır.

Bu çalışmada, 11-17 yaş grubu kız ve erkek atletlerin antropometrik özellikleri in­celenmiştir. Buradan elde edilecek verilerle, hem belirli bir spor branşındaki çocuk­lar bir başka branştaki çocuklarla veya sporcu olmayan çocuklarla karşılaştırabilir, hem de yaş ve cinsiyete özel standart normlar oluşturularak düzenli yapılacak öl­çümlerle o branşa ait yetenek modeli oluşturulabilir.

YÖNTEM

Denekler

Çalışmaya atletizm yetenek modeli çerçevesinde yıldız ve genç takım düzeyin­de 11-17 yaşları arasında 24 erkek, 11-16 yaşlan arasında 31 kız atlet katılmıştır.

Veri toplama araçları

Boy, stadiometrede (Holtain Ltd., UK) ± 1 mm hata ile, vücut ağırlığı (VA) baskül­le (Tanita 401A Japan) 0.1 kg hata ile ölçülmüştür. Deri kıvrımı kalınlıkları skinfold ka-liperle (Holtain Ltd., UK) ± 2 mm hata ile, uzunluk, çap ve çevre ölçümleri Holtain marka kavan kaliperle ve gluk metre ile ölçülmüştür.

Verilerin toplanması

Deri kıvnmı ölçümleri ve vücut yağ yüzdesinin hesaplanması: Biceps, triceps, göğüs, subscapula, suprailiac 1, suprailiac 2, ve karın olmak üzere 7 bölgeden iki kez ölçülmüş ve her iki ölçüm ortalaması alınarak çocuklar için geliştirilen Durnin -VVomersley formülü ile vücut yoğunluğu ve Behnke ve VVilmore formülü ile yağ yüz­deleri (VYY) hesaplanmıştır.   VYY (%)= (4.950/ yoğunluk -4.500)*100

Yoğunluk (D)

KızD=1.1553-0.0643*X

Erkek D= 1.1369-0.0598*X      Log X=(Biceps+ Triceps+Subscapula+Suprailiac)

Çevre Ölçümleri: Biceps, biceps (kontrakte), el bileği, göğüs, karın, uyluk, baldır çevresi olarak 7 bölgeden iki kez ölçülmüştür ve ortalamaları alınarak değerlendi­rilmiştir.

Çap Ölçümleri: Biacromion, omuz genişliği, bicristailiaca, bitrochonteric, femur trochonter, ayak bileği, humerus trochonteric çap ölçümleri iki kez tekrarlanmıştır ve ortalamalan alınarak değerlendirilmiştir

Uzunluk Ölçümleri: Boy, oturma boyu, kol açıklığı, kol, el, ayak, bacak, alt bacak ve üst bacak uzunluğu Holtain marka antropometrik set ile iki kez ölçülmüştür ve ortalamalan alınarak değerlendirilmiştir

Vücut Kitle İndeksi (VKJ): Vücut ağırlığının boy uzunluğunun karesine oranı şek­linde aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır.

 

 VK| =  Vücut Ağırlığı (kg)

Boy (m)2

Biacromial endis: Biacromial çapın boy uzunluğuna yüzdesel oranıdır. Normal değeri % 22-23'dür.

Biacromial çap (cm)

BAE   ——————————————————

Boy (m)2

Bacak endisi: Bacak uzunluğunun boy uzunluğuna yüzdesel oranıdır. Normal değeri % 55-56'dır.

Bacak Uzunluğu (cm)

BE =   —————————————————

Boy (m)

Tibia femoral endis: Alt bacak uzunluğunun uyluk uzunluğuna oranıdır.

             Alt Bacak Uzunluğu (cm) Üst

TFE = —————————————————————————

              Üst Bacak Uzunluğu (cm)

Somatotipin Belirlenmesi:

Ektomorfi= Boy-Ağırlık oranı *0.732-28.58      Boy- ağırlık oranı= Boy(cm)/Ağırlık (kg)1/3

Endomorfi= 0,7182 + 0,1451(X1) -0,00068(X2) + 0,0000014(X3)

X1= triceps   X2= subscapula    X3=suprailiac skinfold deri kıvrımları (mm)

Mezomorfi= (0,858* humerus bikondüler çap mm)-ı-(0.601*femur bikondüler çap mm)+(biceps çevresi cm-triceps deri kalınlığı cm)+(0.161*(baldır çevresi cm-baldır deri kalınlığı cm)-(boy*0.131)+4.5

BULGULAR

Tablo 1.   Erkek atletlerin yaş gruplarına göre somatotip ve vücut yağ yüzdesi (VYY) verileri­nin ortalama ve standart sapma (Ort±Sd) değerleri.

 

YAŞ (yıl)

n

VYY (%)

ENDOMORF

SOMATOTİP MEZOMORF

EKTOMORF

VÜCUT TİPİ

11-12 YAŞ

5

11.88±1.40

1.67±0.23

3.24±0.79

3.53±0.44

İNCE-KASU

13-14 YAŞ

9

12.36±1.27

1.63±0.17

2.94± 0.80

3.48± 0.58

İNCE-KASU

15-16-17 YAŞ

9

13.43±1.59

1.46±0.16

3.12± 1.06

3.65± 0.83

İNCE-KASU

TOPLAM

24

12.67+1.52

1.56+0.19

3.08+0.88

3.56+0.64

İNCE-KASU

Tablo t'de erkek atletlerin VYY değerlerinin %12-13.5 arasında değişim göster­diği bulunmuştur. Somatotip açısından ise bütün yaş grupiannın ince-kaslı bir yapı göstermektedirler.

Tablo Z  Erkek atletlerin yaş gruplarına göre endis verilerinin ortalama ve standart sapma (Ort±Sd) değerleri.

 

YAŞ (yıl)

n

Boy  (cm)

Vücut ağırlığı (kg)

Bacak Endis

(%)

Tibta-femoraJ Endis (%)

VKİ* (kg/m2)

Biacromial Endis (%)

11-12 YAŞ

5

152.54±6.75

42.26±5.67

47.92±1.08

130.74±5.63

18.08±1.05

18.35±1.75

13-14 YAŞ

9

167.08±4.48

54.73±4.66

47.21 ±1.05

126.46±4.39

19.81 ±1.07

18.62±0.80

15-16-17 YAŞ

9

167.86±5.66

56.48±4.13

48.13±1.03

125.10±5.56

19.82±1.18

19.57±0.91

TOPLAM

23

164.23±8.18

52.70±7.23

48.12±1.01

126.86±5.36

19.44±1.28

18.93±1.17

*VKİ= Vücut kitle indeksi

Tablo 2'de erkek atletlerin vücut ağırlığının yaşa bağlı olarak arttığı görülmekte­dir. Vücut kütle indeksi (VKİ) ve Biacromial Endis yine yaşla birlikte artarken Tibia-femoral endiste azalma, bacak endisinde ise önemli bir değişim gözlenmemektedir.

Tablo 3. Erkek atletlerin uzunluk ölçüm değerleri

 

Adı Soyadı

Boy

uzunluğu

(cm)

Oturma Boyu (cm)

Kol

Açıklığı

(cm)

Kol

Uzunluğu

(cm)

B

Uzunluğu

cm)

Bacak

Uzunluğu

(cm)

Üst bacak

Uzunluğu

(cm)

Alt bacak

Uzunluğu

(cm)

Ayak

Uzunluğu

(cm)

Kazım Akkoyun

154.35

98.19

152.35

58.10

12.15

73.65

29.10

39.10

20.00

Tolga Ediz

157.70

98.23

164.40

61.95

13.55

76.65

31.25

41.20

20.00

Mehmet Akkoyun

159.50

98.22

164.10

63.90

12.20

74.35

29.20

40.10

20.20

Murat Işık

147.40

98.15

146.70

54.30

10.20

72.75

29.35

37.20

18.40

Zafer Belir

143.75

98.12

149.95

55.75

10.80

68.00

29.65

36.60

18.15

Şaban Ablak

165.00

98.25

166.20

63.65

12.45

76.95

31.35

41.45

19.70

Harun Dere

170.60

98.30

177.90

70.05

13.05

80.70

31.60

42.50

21.75

Akif Ekici

169.20

98.30

171.75

65.50

12.35

81.75

34.65

42.65

20.25

Anıl Şenova

163.55

98.26

168.90

64.85

12.75

79.45

32.20

40.45

20.00

Fecri Kaya

172.95

98.28

176.60

68.50

14.25

85.05

35.80

45.50

22.55

Abdurrahim Aydın

158.20

98.18

165.25

61.80

12.60

77.90

33.25

39.80

19.55

Rıdvan Komi

165.50

98.27

167.25

63.75

13.75

77.30

31.35

39.80

20.00

Emrah Çoban

168.80

98.25

174.75

69.00

13.40

82.65

33.55

43.95

20.30

Murat Taşdemir

169.95

98.23

173.90

69.30

13.25

84.40

35.05

45.00

20.95

Medeni Demir

172.25

98.31

174.60

66.80

12.60

82.50

34.10

44.30

21.15

Ahmet Ören

162.65

98.27

165.45

63.45

12.30

77.85

33.10

40.15

19.40

Fırat Koçlardan

165.20

98.26

167.95

63.95

12.50

79.00

31.50

40.65

20.40

Vedat Günen

164.00

98.24

165.85

64.05

12.30

78.10

32.25

40.45

19.75

M Yücel Yılmaz

170.35

98.25

175.35

68.40

13.50

82.90

35.75

44.10

21.70    '

Muğdat Öztürk

169.50

98.26

175.10

65.30

12.95

82.55

34.05

42.20

19.75   

Sedat Günen

168.50

98.25

172.15

66.80

12.90

81.55

33.75

42.15

20.60

Yakup Ürgün

178.50

98.28

181.25

74.40

13.75

88.20

39.50

44.85

21.70

Cemal Yusufoğlu

159.80

98.27

168.30

64.60

12.45

73.70

30.75

38.15

19.25    '

 

 

Tablo 4. Erkek atletlerin çap ölçüm değerleri.

 

Adı Soyadı

Biacromion Çap (cm)

Omuz Geniş (cm)

Bicnstailiac Çap (cm)

Bitrochon. Çap (cm)

FemurTroch. Çap (cm)

Ayak Bileği Çap» (cm)

B Bileği Çapı  (cm)

HumerusTor. Çap (cm)

Kazım Akkoyun

25.60

34.70

22.60

26.00

9.25

6.65

5.10

6.10

Tolga Ediz

27.30

36.60

21.90

27.15

9.25

6.43

5.00

5.98

Mehmet Akkoyun

31.25

36.90

22.45

28.00

8.40

6.30

5.00

5.65

Murat Işık

25.80

34.08

20.45

24.20

8.70

6.25

4.85

5.40

Zafer Belir

29.85

34.35

20.40

24.35

8.25

6.50

4.70

5.20

Şaban Ablak

33.13

40.70

29.50

29.55

9.10

6.45

5.20

6.23

Harun Dere

31.25

41.05

22.35

30.03

10.30

7.60

5.70

6.80

Akif Ekici

32.50

40.50

25.45

30.85

9.75

7.20

5.68

6.83

Anıl Şenova

28.95

39.65

24.45

29.30

9.50

6.60

5.00

6.35

Fecri Kaya

32.65

40.20

23.95

31.60

9.70

7.20

5.30

6.90

Abdurrahim Aydın

29.40

36.65

20.95

27.40

8.58

6.75

5.10

6.00

Rıdvan Komi

30.55

38.60

22.80

28.93

8.65

6.35

5.00

6.10      

| Emrah Çoban

29.48

39.35

22.70

28.45

8.35

6.60

5.00

5.65      

Murat Taşdemir

31.10

40.05

23.35

30.30

9.65

6.85

5.23

6.28      

Medeni Demir

31.95

40.75

25.05

31.05

10.35

7.15

6.55

5.50      

Ahmet Ören

31.25

38.75

22.60

28.55

8.65

6.40

5.15

5.85

Fırat Koçlardan

34.40

39.65

23.00

29.70

8.90

6.65

5.20

6.00      

Vedat Günen

31.30

38.75

23.40

30.50

9.25

7.15

5.25

6.10      

M Yücel Yılmaz

32.10

38:60

22.55

31.50

9.60

6.90

5.15

5.95      

Muğdat Öztürk

33.50

41.60

23.45

29.15

8.55

6.65

5.20

5.65      

Sedat Günen

34.10

41.00

25.25

30.70

8.75

7.90

5.50

6.35     

Yakup Ürgün

34.45

39.60

24.60

31.55

9.55

6.80

5.60

6.53

Cemal Yusufoğlu

33.38

40.55

23.25

29.25

9.20

7.05

5.05

6.30     

 

Tablo 5.   Kız atletlerin yaş gruplarına göre vücut kompozisyonu ve vücut yağ yüzdesi

(VYY) verilerinin ortalama ve standart sapma (Ort±Sd) değerleri.

 

YAŞ (yıl)

n

VYY (%)

ENDOMORF

SOMATOTİP MEZOMORF

EKTOMORF

VÜCUT TİPİ

11 -12 YAŞ

15

21.43±2.21

1.93±0.27

2.09±0.54

4.03±0.91

İNCE-KASLI

13-14 YAŞ

14

21.07±2.44

1.89±0.30

2.25±1.19

3.82±1.25

İNCE-KASLI

16 YAŞ

2

24.57±2.10

2.23±0.32

2.95±0.41

2.76±6.08

KASLI-İNCE

TOPLAM

31

21.46±2.39

1.93±0.29

2.21 ±0.89

3.86± 1.08

İNCE-KASLI

Tablo 5'de kız atletlerin VYY'lerinin 11-14 yaş arasında değişmediği, 16 yaş gru­bunda yüksek olduğu bulunmuştur. Somatotip sınıflamasında sporcuların 11-14 yaşları arasında ince- kaslı bir yapı sergilediği 16 yaş grubunda ise kaslı -ince bir ya­pı sergiledikleri görülmektedir.

Tablo 6.  Kız atletlerin yaş gruplarına göre endis verilerinin ortalama ve standart sapma (Ort±Sd) değerleri.

 

YAŞ (yıl)

n

Boy  (cm)

Vücut ağırlığı

(kg)

Bacak Endis

(%)

Tîbia-femoral Endis (%)

VKİ* (kg/m2)

Biacromial Endis (%)

11 -12 YAŞ

 

155.64±6.91

42.97±6.05

47.72±0.98

120.08±6.98

17.66±1.57

18.35±0.95

13-14 YAŞ

14

158.63±5.29

46.88±5.75

48.23±1.23

123.28±6.78

18.71 ±1.90

18.18 ±1.20

16 YAŞ

2

159.83±3.08

48.30±6.08

46.89± 0.75

124.26 ±6.70

17.05±1.42

18.07 ±0.44

TOPLAM

31

157.26±6.11

45.09±6,09

47.91 ± 1.12

121.80±6.75

18.18± 1.82

18.26± 1.09

Tablo 6'da kız atletlerin boy ve vücut ağırlıklarında yaşla birlikte bir artış gözlen­mektedir. Bacak, tibia-femoral, VKİ endis değerlerinin 14 yaşına kadar arttığı son­ra azalma eğiliminde olduğu görülmektedir. Biacromial endis değerlerinde ise yaşla birlikte azalma gözlenmektedir.

Tablo 7. Kız atletlerin uzunluk ölçüm değerleri.

 

I Adı Soyadı

Boy

uzunluğu

(cm)

Oturma Boyu (cm)

Kol

Açıldığı

(cm)

Kol

Uzunluğu

(cm)

B

Uzunluğu

cm)

Bacak

Uzunluğu

(cm)

Üst bacak

Uzunluğu

(cm)

Art bacak

Uzunluğu

(cm)

Ayak

Uzunluğu

(cm)

Cemile Eser

156.80

98.39

165.25

64.75

11.75

76.20

31.80

39.80

19.15

Elif Yıldırım

161.20

98.44

166.25

61.65

13.00

77.30

31.05

39.90

19.15

Melike Aslan

154.35

98.36

153.25

60.70

12.05

76.40

33.90

39.05

19.35

Gülsüm Kutlu

154.40

98.35

153.90

57.85

11.60

73.35

30.70

38.55

17.75

Sümeyra Mutlu

159.20

98.45

156.75

61.90

11.55

76.20

33.05

39.05

18.05

Şilan Güleser

161.70

98.43

164.65

61.85

12.60

76.20

36.40

40.10

19.00

Gizem Öztaş

156.60

98.37

160.25

63.80

11.85

76.60

33.90

38.75

18.00

Tuğçe Koça! i

162.00

98.45

159.85

60.05

12.00

76.30

30.80

40.40

20.10

Ebru Altan

164.50

98.43

165.90

67.40

12.55

77.20

33.60

39.90

19.40

Özlem Kaya

158.05

98.39

163.60

64.25

12.20

76.95

36.10

39.25

18.65

Meral Korkmaz

153.00

83.90

155.65

60.25

12.55

72.50

31.20

38.05

17.95

Esin Avcu

141.70

98.29

146.30

56.80

11.15

66.20

29.60

35.65

17.50

Fatma Baştuğ

139.60

98.34

138.75

51.10

9.85

63.95

28.95

33.45

17.15

Menekşe Şeker

155.90

83.96

57.30

59.20

11.65

73.70

32.35

37.85

18.20

Hülya Acar

155.65

84.03

58.20

61.15

11.15

75.50

29.80

38.90

17.25

Gülcan Mıngır

153.80

98.37

151.40

57.40

10.55

73.10

30.65

38.45

18.05

Merve Yamacı

166.85

98.42

175.25

69.80

13.20

82.70

35.10

42.50

21.00

Burcu Bahar

161.90

98.46

159.85

58.85

12.35

75.45

31.55

39.35

19.95  

Hanife Toker

168.05

98.46

174.05

68.00

13.05

82.70

37.15

42.10

21.00   

Kamile Savran

161.75

98.41

162.80

61.90

12.15

78.95

33.85

40.90

19.00

Iclal Kaçmaz

151.85

98.38

152.10

58.15

11.95

71.25

29.80

38.10

18.65   

Merve çalışkan

160.70

98.43

157.40

60.90

11.75

73.60

34.55

38.55

19.20   

Hilal Doğru

159.05

84.19

57.10

59.30

11.40

77.35

32.45

38.75

18.45  

Hatice Gezgin

158.60

98.41

161.90

62.90

13.15

76.20

29.65

40.45

18.70   

Leyla Kömür

157.80

98.38

63.25

65.40

13.50

78.60

31.80

40.85

19.40

Elif Torun

158.75

98.38

161.60

60.50

11.60

75.75

30.55

40.00

19.15

Dilek   Çimenkaya

158.70

98.39

159.95

63.85

12.35

76.75

31.55

40.20

19.30  

Fatma Batı

149.25

98.38

153.95

60.25

12.20

73.15

30.55

36.30

17.45   

Selin Erdoğdu

153.70

98.42

161.95

60.65

11.35

71.25

29.90

37.30

17.75   

Seyhan Doğan

157.65

98.44

157.10

62.55

12.25

74.75

30.30

37.50

18.70 

Nilgün Aydoğmuş

162.00

98.43

168.65

67.45

12.45

80.25

34.05

40.75

19.50   

 

Tablo 8. Kız atletlerin çap ölçüm değerleri

 

Adı Soyadı

Biacromion Çap (cm)

Omuz Geniş (cm)

Bicristailiac Çap (cm)

Bitrochon. Çap (cm)

Femur Troch. Çap (cm)

Ayak Bileği Çapı (cm)

El Bileği Çapı  (cm)

Humerus Tor. Çap (cm)

Cemile Eser

29.30

36.15

22.35

27.45

7.90

6.20

4.90

5.90

Elif Yıldırım

29.18

35.80

22.25

28.85

8.00

5.55

5.00

6.00

Melike Aslan

27.85

33.90

19.65

26.00

8.23

5.75

4.80

5.70

Gülsüm Kutlu

27.68

35.15

22.50

27.20

7.75

5.50

4.90

5.28

Sümeyra Mutlu

28.35

36.00

22.88

28.65

8.65

6.20

5.00

5.60

Şilan Güleser

29.95

36.55

23.20

25.88

8.00

6.23

5.00

6.30

Gizem Öztaş

26.40

36.40

23.00

27.55

8.00

6.30

5.00

5.65

Tuğçe Koçali

28.30

36.15

26.55

30.95

8.90

6.10

4.95

5.85

Ebru Altan

28.90

37.05

22.45

30.10

8.65

6.15

5.10

6.05

Özlem Kaya

31.90

36.50

21.75

28.50

8.10

6.18

5.00

5.63

Meral Korkmaz

27.50

34.40

20.15

25.95

8.10

5.78

4.70

5.55

Esin Avcu

28.20

33.10

19.55

23.50

7.75

5.78

4.75

5.25

Fatma Baştuğ

25.60

33.30

20.25

24.30

7.70

5.60

4.80

5.15

Menekşe Şeker

30.95

36.60

21.00

28.10

8.20

6.00

4.90

5.75

 

Hülya Acar

28.05

37.15

23.40

29.10

8.55

5.80

5.00

5.65      

Gülcan Mıngır

27.00

36.05

20.95

26.40

8.10

5.95

5.00

5.45      

Merve Yamacı

31.25

38.10

24.70

28.85

8.60

6.40

5.00

6.05

Burcu Bahar

29.20

37.30

23.90

29.65

9.20

6.50

5.00

5.98

Hanife Toker

31.05

39.05

26.55

31.45

8.05

6.10

5.00

5.85

Kamile Savran

29.55

37.70

23.10

29.15

9.05

6.55

5.23

5.93

Iclal Kaçmaz

29.35

37.30

23.40

28.65

9.60

6.00

5.00

5.05      

Merve çalışkan

29.90

38.88

22.65

30.80

9.20

6.40

5.20

6.28

Hilal Doğru

28.10

34.65

19.65

26.20

7.95

5.60

4.80

5.25

Hatice Gezgin

25.75

35.55

22.90

30.40

9.20

6.35

5.00

5.70      

Leyla Kömür

26.55

31.95

21.50

27.10

8.30

6.55

5.13

5.90      

Elif Torun

30.25

36.95

21.20

28.55

8.30

5.95

5.00

5.70     

Dilek çimenkaya

26.25

32.80

21.88

25.65

7.45

5.85

4.90

5.25     

Fatma Batı

27.35

35.95

22.35

27.50

7.80

5.55

5.20

5.35     

Selin Erdoğdu

28.25

37.30

24.10

30.25

9.30

5.80

4.80

5.75     

Seyhan Doğan

28.00

35.65

21.40

27.95

7.90

5.60

4.70

5.70    

Nilgün Aydoğmuş

33.75

38.30

21.70

29.10

7.70

5.95

4.85

5.75     

 

TARTIŞMA VE SONUÇ

Vücut boyutu, yapısı ve kompozisyonu ile ilgili çalışmaların genel amacı bireysel fiziksel uygunluğun belirlenmesi ve geliştirilmesidir. Birçok spor branşı açısından ise sporcuların vücut kompozisyonu; optimal sağlık ve performans için gerekli olan op-timal vücut profilinin belirlenmesinde önemli olan bir kriterdir (Palo ve ark. 2000).

Kız ve erkek sporcu grubunun boy, vücut ağırlığı, VYY, VKİ değerlerinde yaşla birlikte artma olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar atlet ve sedanter çocuklarda ya­pılan çalışmaların sonucu ile parelellik göstermektedir (Loko ve ark. 2003; Pelten-burg ve ark. 1984). Ergenlik dönemiyle birlikte, özellikle VYY' sinin 13-14 yaş son­rası kızlarda hızlı bir artış olduğu gözlenmiştir. Bu artış, ergenlik dönemi ve ilk menstruasyon periyodu olan menarş'a bağlı hormonal değişimden kaynaklanmak­tadır (Veldre ve ark. 2001). VKİ ise erkeklerde her üç yaş grubunda da hafif artış eği­limi sergilerken, 13-14 yaş kız gurubunda vücut ağırlığındaki değişimden kaynak­lanan hızlı bir artış gözlenmiştir. Kızlarda 11-17 yaşlar arasında 17'den 20.1'e yük­selmiştir. Bu sonuçlar Loko ve ark. (2003)'nın VKl'in 10-17 yaş kız atletlerde 16.5'ten başlamak üzere 22'ye kadar doğrusal bir şekilde yükseldiğini gösteren çalışması ile parelellik göstermektedir.

Çocukluk döneminde somatotipin belirlenmesi yetenek seçimi açısından olduk­ça önemlidir. Çünkü vücudun şeklinin ortaya koyulması gelecekte yapılacak olan branşta eğilimin ortaya koyulması ve yüksek performans elde etmede avantajlı du­rumda yarışmayı da sağlayacaktır. Bu çalışmada erkek atletlerin bütün yaş grupla­rında ince - kaslı olduğu görülmüştür. Liu ve ark. (1989) 7-15 yaşlan arasındaki (50 sporcu, 29 sporcu olmayan) sadece 10 yaş üzeri çocuklarda somatotip belirleye­rek sporcuların (2.4 - 3.6 - 3.9) ince -kaslı olduklarını bildirmişlerdir. Bu çalışmada ise erkek atletler (1.9-2.2-3.8) ince- kaslı bulunurken mezomorf özelliklerinin Liu'nun çalışmasındaki atletlerden daha düşük olduğu gözlenmiştir. 13-18 yaşları arasında­ki 87 sırıkçı erkek çocuğun somatotip özellikleri (1.6 - 4.2 - 3.5) kaslı - ince olarak bulunmuştur (Sullivan ve ark. 1994). Bu çalışmada atletlerin çalışması ile paralellik göstermemekle birlikte branşa göre değerlendirilme yapılması gereğini ortaya koy­maktadır. Thorland ve arkadaşlarının (1981) yaptığı atlet, cimnastikçi, dalgıç ve gü­reşçiden oluşan sporcularda her iki cinsiyette de gülle, disk, cirit branşlarındaki sporcuları diğer tüm branşlardan uzun ağır ve şişman bulunurken diğer tüm branş­lar arasında önemsenmeyecek kadar küçük farklılıklar bulunmuştur. Bu sonuçlar bi­ze çocukluk döneminde belirlenen somatotipleme de branşlar arası ciddi farklılık olmadığını bildirmesine rağmen sporcu seçiminde genel eğilimin belirlenmesi ve da­ha büyük gruplarda karşılaştırmalı çalışmalar yapılması gerekliliğini ortaya koymak­tadır. Kızlarda ise 11-12, 13-14 yaş grubu kaslı - ince bulunmuştur. 16 yaş grubundaki kız sporcuların atlama branşlarında yarıştıkları ve branşlarının gerektirdiği vü­cut yapısına sahip oldukları görülmüştür.

Erkek atletlerin endis değerlerinin hepsinde yaşla birlikte artış, 13-14 yaşından itibaren tibia-femoral endiste azalma gözlenmiştir. Bu sonuç erkeklerde bu yaşın hızlı büyüme dönemi olması ve üst bacak uzunluğunun hızlı artışından kaynaklan­maktadır. Kızlarda ise 11-12 yaştan itibaren başlayan hızlı büyümenin etkisi ile üst bacak boyunun hızlı bir şekilde artmasına bağlı olarak tibia-femoral endiste azalma bu yaştan itibaren gözlenmektedir.

Bilindiği gibi, bazı sporlarda, boy, vücut ağırlığı ve vücut parçalarının uzunluğu gibi yapısal faktörler sportif performansı önemli oranda etkilemektedir (Crawford, 1996). Bu yüzden, spora başlangıcın erken dönemlerinde alınan antropometrik öl­çümler ( boy, vücut ağırlığı, uzunluk ölçümleri vb.) yetenek seçimine yardımcı ol­maktadır. Antropometrik ölçümler, vücut ve parçalarının sistematik bir şekilde ölçül­mesini sağlayan standardize teknikleri içermektedir. Her ölçüm büyümenin anlaşıl­masına yardım eden spesifik bilgi sağlamaktadır. Sportif açıdan antropometrik öl­çümler ise, spor dallarının gerektirdiği vücut oranlan ve boyutlarının belirlenmesin­de ve sporcular arasında karşılaştırma yapılmasında kullanılmaktadır (Maaş, 1974; Maud ve Foster, 1995). Bu karşılaştırmalar ve değerlendirmeler için sporcuların branşa özgü vücut tipi karakteristiğini ve ayırt edici vücut yapılarını ortaya koymak açısından uzunlamasına çalışmalar sonucunda belirlenen normların ortaya koyul­ması gerekmektedir. Bu normların oluşturulması yetenek seçimi açısından çok önem taşımaktadır.

Bu çalışmada atletizm yetenek seçimi modeli çerçevesinde daha önce seçilen çocuklar ölçülmüştür. Bu ölçüm yapılan ilk ölçümdür ve ileride tekrarlanacak bir di­zi ölçümden elde edilecek değerler Türk atletizm sporcularının seçiminde norma­tif değerlerin oluşturulmasında önemli katkılar sağlayacaktır.

KAYNAKÇA

Beunen, G., Malina, R. M. (1996). Grovvth and Biological Maturatıon: Relevance to Athletic Performance, The Child and Adolescent Athlete. Ed: Bar-Or, Blackvvell Science in Sports and Exercise. 24:5; 576-585.

Cravvford, S. M. (1996). Anthropometry Measurement in Pediatric Science. Ed. Docherty, D. Champaign, Human Kinetics.

Docherty, D. (1996). Anthropometry Measurement in Pediatric Science. Champaign, Human Kinetics.

Ellis, K., Shypailo, R. J., Abrams, S. A., Wong, W.W. (1999). The Reference Child and Ado­lescent Models of Body Composition. A Contemporary Comparison. Annals New-york Academy Press.374-383.

Faulkner, R. A. (1996). "Maturation" Anthropometry Measurement jn Pediatric Science. Ed.

Docherty, D. Champaign, Human Kinetics.

Kari, K. (2001). Sporda Yetenek Arama Seçme ve Yönlendirme. Çev: Harputluoğlu, H, Bağır-gan, T. Ankara: Bağırgan Yayınevi.

üu, N. Y, Plovvman, S. A., VVells, C. L. (1989). Somatotypes and premenarcheal athletes and nonathletes. Hum. Biol. 61(2): 227-247.

Lohman, T. G.(1992) Exercise testing and body composition in childhood. Can. J. Spt Sci. Sym on Ped. Ex. Sci. 17:4284-287.

Loko, J., Aule, R., Sıkkut, T., Ereline, J. (2003) Age differences in grovvth and physical abiliti-es in trained and untrained girls 10-17 years of age. Am. J. Hum. Biol. Vol:15, 72-77.

Maaş, G. D. (1974). The Physique of Athletes. Leiden: Leiden University Press.

Malina, R. M., Bouchard, T. (1991). Somatic Grovvth, Grovvth, Maturation and Physical Acti-

vity. Champaign, Human Kinetics.

Maud, R J., Foster, C. (1995). Physiological Assessment of Human Frtness. USA: Human Ki­netics.

PaJo, T. D., Messina, G., Edofenti, A., Perfume, R, Pisanello, L, Peruzzi, L, Lorio, B. D., Mig-nozzi, M., Vienna, A. (2000) Normal Values of the Bioelectrical Impedance Vector in Childhood and Puberty. Nutrilion 16:417-424

Peltenburg, A. L, Erich, W. B., Bernink, M. J., Zonderland, M. L, HuisveJd, I. A. (1984) Biolo-gical maturation, body composition, and grovvth of female gymnasts and control groups of schoolgirls and girl svvimmers, aged 8 to 14 years: a cross-sectional survey of 1064 girls. Int J. Sports Med. Feb;5(1):36-42.

Slaugter, M. H., Lohman, T. G., Misner, J. E. (1980). Association of somatype and body com­position to physical performance in 7-12 year-old-girls. J. Sports Med. 20: 189-198.

Sullivan, J. J., Knovvlton, R. G., Hetzler, R. K., VVoelke, R L (1994) Antropometric characte-ristics and performance related predictors of success in adolescent pole vaulters. J. Sports Med. Phys Fitness 34(2): 179-184

Taner, J. M. (1979) Ch. 27 Grovvth and developmental concerns for prepubescent and ado­lescent athletes. The Pediatric Athletes.218-225.

Thorland, W. G., Johnson, G. O., Fagot, T. G., Tharp, G. D., Hammer, R. W. (1981) Body com­position and somatotype characteristics of junior olympic athletes. Med. Sci. Sports Dcerc. 13: 332-338

Veidre, G., Jürimae, T., Karma, H. (2001) Relatioships betvveen antrropometric parameters and sexual maturation in 12- to 15- year old Estonian Girls. Med. SportSci. 44:71-84.

Zorba, E., Ziyagil, M. A. (1995). Vücut Kompozisyonu ve Ölçüm Metodlan. Trabzon: Erek Of­set.

 

Yayına Hazırlayan : Emel ÇELİKPAZI